natuurijsbanen in Noord en Oost Nederland

natuurijsbanen in Noord en Oost Nederland

-
Natuurijsbanen in Noord en Oost Nederland
Nieuwsberichten wordt vervolgd

Inleiding

Met de oprichting van ijsclubs kwam bijna gelijktijdig de wens om de beschikking te krijgen over een terrein waarop geschaatst kan worden. Aanvankelijk was dit vaak een vijver in het park, of op de stadsgracht. Maar aan het eind van de 19e eeuw kwam de “kunstijsbaan” in beeld. Daarmee werd bedoeld een kunstmatig aangelegde natuurijsbaan. Een terrein dat onder water gezet kon worden waarop men vroeger (en veiliger) kon schaatsen. En dan het liefst een terrein waarop een wedstrijdbaan kon worden uitgezet met een eigen clubhuis bij de baan, met verlichting en met opslagmogelijkheden voor baanverzorgingsmateriaal.

Alle schaatswedstrijden werden verreden op natuurijs, totdat de kunstijsbaan zijn intrede deed. Vanaf de jaren ’60 groeide het aantal kunstijsbanen gestaag. Het aantal natuurijsbanen, waarop langebaan wedstrijden worden verreden is (zeker in Nederland) sterk afgenomen. Internationale wedstrijden worden niet meer verreden op natuurijs. In landen met ijszekerheid, zoals Canada, Rusland en de Scandinavische landen) worden nog wedstrijden op nationaal niveau verreden op natuurijsbanen. Maar verder wordt alleen nog maar op lokaal, soms regionaal, niveau geschaatst op natuurijs.

In de zomer van 2016 werd bekend gemaakt dat de legendarische natuurijsbaan van Davos niet meer open gaat. De laatste natuurijsbaan met een internationale reputatie en met een lange geschiedenis. Maar waar vind je die geschiedenis? En waar vind je de geschiedenis van die andere banen waarop historie werd geschreven, zoals het Bislet stadion in Oslo? Dit gaf mij het zetje om een inventarisatie te doen van de natuurijsbanen waarop langebaan wedstrijden worden en werden georganiseerd.

Een inventarisatie. Maar waar begin je dan? In de schaatsdatabase Covas zijn ruim 2500 verschillende locaties benoemd. Van een aantal is niets meer bekend dan alleen een plaatsnaam. Een ander deel betreft kunstijsbanen. Deze groepen vallen buiten deze scope. Maar dan blijven er nog heel veel over.

Wat betreft Nederland is in eerste instantie uitgegaan van de plaatsen waar NK’s zijn verreden. Er zijn ook een paar banen toegevoegd waarop recent nog langebaan wedstrijden zijn geweest en banen waarop jaarlijks de strijd om de eerste natuurijs marathon plaats vindt.



Natuurijsbanen in Nederland


Alkmaar – De Quint: januari 1933 – eind jaren ‘40

De Alkmaarse IJsclub heeft op twee locaties een ijsbaan de Quint gehad. De naam de Quint heeft haar oorsprong in het comité van vijf personen ( vandaar Quint) die in deze winter de ijsbaanclub De Quint oprichtten, die van hetzelfde terrein gebruik maakte. In de winter van 1908/1908 kreeg men de beschikking over een landijsbaan van ongeveer twee hectare aan de Bleekersloot (nu Bleekerkade/hoek Willem de Zwijgerlaan). In 1917 moest de ijsbaan echter wijken voor woningbouw.

Begin jaren ’30 werd in de Kraspolder ( aan het eind van de Schermerweg) een nieuwe ijsbaan De Quint aangelegd. Een terrein van acht hectare was beschikbaar voor drie ijsclubs, AIJC, De Quint en De Omval. De opening was in januari 1933. In de jaren ’40 moest de baan echter al weer worden afgestaan.





Ammerstol – De Vooruitgang: 13-12-1968 - recent

In 2012 was de baan in Ammerstol het toneel van het officieuze NK op natuurijs. Voor het eerst sinds de opkomst van de kunstijsbanen werd er een grote vierkamp op natuurijs verreden.

In de zomer van 2012 verbouwd. Er werd een combibaan gerealiseerd met een 200m skeelerbaan en een 400m skate/schaatsbaan.





Amsterdam – IJsclubterrein (Museumplein): 1880 – 1937

In 1880 kreeg de Amsterdamsche ijsclub voor het eerst de beschikking over een permanente ijsbaan, gelegen achter het rijksmuseum. Het jaar daarvoor werd in het Vondelpark gereden. De eerste wedstrijd kon worden georganiseerd op 22-1-1881. In 1883 moest in verband met de bouw van de tentoonstelling ( = rijsmuseum?) tijdelijk worden uitgeweken naar het Willemspark. In 1886 kon met weer terecht op de “eigen” baan. In de winter van 1936/37 werd voor het laatst op deze baan geschaatst. Na 16 jaar onderhandelen was eindelijk de nieuwe baan in de schinkel een feit.





Amsterdam – de Schinkel: 28-1-1937 – maart 1989

Op 28-1-1937 was de officiële opening van de nieuwe ijsbaan van de AIJC. Deze was te vinden tussen de Amstelveense weg en de Schinkel en was te bereiken via het ijsbaanpad. Er was nog geen clubhuis en er kon zelfs nog worden geschaatst op de oude baan achter het Rijksmuseum. Op 23 december 1938 werd de eerste langebaanwedstrijd op de Schinkel georganiseerd. Er was zelfs hoog bezoek in de vorm van prins Bernard.

Jarenlang werd het terrein in de zomerperiode als campingterrein verhuurd. De groei van Amsterdam leidde er uiteindelijk toe dat het ijsbaanterrein in 1989 ten prooi viel aan de gemeente Amsterdam, dat er een bedrijverterrein liet aanleggen. Er is nog een haalbaarheidsonderzoek geweest om hier een tweede kunstijsbaan in Amsterdam aan te leggen, maar dat bleek tevergeefs.

NK 1942





Appingedam - Fivelgo

NK junioren 1965





Assen - Bosbaan

NK 1962





Bergen – ijsbaan Oudburgweg

Anno 2016 is de ijsbaan nog steeds aan de Oudburgweg.

NK 1941





Deventer – ijsbaan Bergweide: ±1902- 1962

De thuisbaan van de Deventer IJsclub DYC. Een zogenaamde kunstbaan, gelegen in de wijk Bergweide, op een ondergelopen terrein aan de Snipperlingsdijk en in 1905 al voorzien van elektrische verlichting (mogelijk al eerder). Waarschijnlijk in gebruik genomen omstreeks 1902.

Op een gedeelte van het industrieterrein Bergweide werd als werkverschaffingsproject het Gemeentelijk Sportpark aangelegd. De sintelbaan van het nieuwe sportpark kon in de winter uitstekend gebruikt worden als ijsbaan. Het sportpark werd op 15 augustus 1937 geopend. Voor het eerst werd op 4 januari 1938 de ijsbaan daar geopend. Na het sproeien in de nacht was er een ijsvlakte ontstaan van 500 meter lengte en 30 meter breedte. Waarschijnlijk na de bouw van de kunstijsbaan in 1962 aan de Rembrandtkade opgeheven.

NK 1905





Ede – Skeeler- en ijsbaan EIJV ‘t Schuttersveld: 1999 - (nog in gebruik)

Sinds de oprichting in 1963 maakte de Edese IJsvereniging gebruik van de atletiekbaan achter congrescentrum de Reehorst. In 1999 verhuisde de club naar een nieuwe accommodatie in sportpark Peppelensteeg aan de Langekampweg, waar het de beschikking kreeg over een 400m combibaan, waarop in de zomer geskeelerd kan worden





Elburg – IJsclub Toch gekregen: 1946- 2014

Omstreeks 1946 kreeg de ijsclub de beschikking over een nieuw ijsbaanterrein. Het tot dan toe gebruikte terrein op de Bleek, waar vanaf de jaren ’20 werd gereden, voldeed niet. Het nieuwe terrein betreft een gemeenteperceel op de uiterwaarden. Het terrein meet 180m bij 90m. In 2014 moet worden verhuisd omdat de gemeente hier een parkeerplaats wil aanleggen.

NK junioren 1959





Gorredijk/Kortezwaag – IJsclub Eendracht ( 1886/1929 – 1967)

Al in 1886 krijgt IJsclub Eendracht de beschikking over een eigen ijsbaan. De eerste hardrijderij wordt op 4 januari 1887 verreden, nadat de wedstrijd die voor 24 december 1886 gepland was, niet door kon gaan. In 1929 wordt de ijsbaan , tussen de Dwarsvaart en de Lijkweg (Lykwei), vergroot, zodat er ook langebaan wedstrijden kunnen worden gehouden.. In 1931 is de officiële opening. In het begin kon er nog geen dubbele banen worden gerealiseerd zodat bij wedstrijden de rijders na elkaar startten en er niet gekruist hoefde te worden.

Het NK-dames van 1959 was gepland in Heerenveen, maar de ijstoestand daar liet het niet toe om een NK te houden. Ijsclub Eendracht Gorredijk heeft dit welwillend over genomen.

Op 16 december 1968 fuseren de ijsclubs Hald Moed uit Kortezwaag en Eendracht uit Gorredijk en gaan samen verder onder de naam Hald Moed. De baan van Eendracht wordt opgegeven,. De gemeente gaat het terrein gebruiken als industrieterrein. In het seizoen 1967-1968 worden de wedstrijden van Eendracht al verplaatst naar de baan van Hald Moed. De Eendrachtbaan is dan al in slechte staat.

NK 1959(d)





Groningen – natuurijsbaan YVG, Hoornschedijk: 28-1-1896 tm 1912.

De eerste wedstrijd wordt op 14-1-1897 georganiseerd. In sommige bronnen wordt gesproken van de Paterswoldse weg, maar dit is onjuist. Pas in 1928 werd de Hoornschedijk omgedoopt tot Paterswoldseweg.

NK 1903 en WK 1905





Groningen – natuurijsbaan YVG, Stadspark: 1913 tm 1969

In december 1912 kan voor het eerst gebruik worden gemaakt van de ijsbaan op de nieuwe locatie in het nieuwe Stadspark. In 1933 vind een grondruil plaats, waardoor de ingang wordt verplaatst naar de Noorderlaan.

In 1963 vind het laatste NK op natuurijs plaats. Alle volgende kampioenschappen zullen voortaan op kunstijs plaatsvinden. In 1969 wordt voor het laatst geschaatst op de natuurijsbaan van de IJVG. In 1970 opent de kunstijsbaan en komt de grond van de oude ijsbaan in handen van de gemeente Groningen.

NK 1922, 1929, 1940,1963





Haaksbergen – baan van ijsclub IJSCH: december 2005 – (nog in gebruik)

Een combibaan ( Schaats/skeeler), in 2004 aangelegd in recreatiepark Groot Scholtenhagen. In december 2005 lukte het net niet, maar op 25 januari 2007 won Haaksbergen voor het eerst de strijd om de eerste marathon op natuurijs. Dat gebeurde daarna nog een aantal keer. De baan is zo aangelegd dat er altijd heel snel al geschaatst kan worden.





Heerenveen – hoefijzerbaan Thialf Pikmeer: 1883(?) – 1894

Tot 1882 reed Thialf wedstrijden op de petten van Engwirdum. Als dit na 1882 niet meer beschikbaar is moet worden uitgezien naar een andere locatie. Deze wordt gevonden in een gehuurd terrein aan de Rijsstraatweg. In 1894 kocht de vereniging een eigen terrein.

NK 1891





Heerenveen – natuurijsbaan Thialf: 1894 – 1967

In 1894 kocht de ijsvereniging Thialf een terrein aan de noordkant van Heerenveen. Een terrein van 6.5 hectare ( sommige bronnen spreken over 5 ha) dat grotendeels onder water stond, destijds bekend als de Munnikspetten. Deze Munnikspetten, aan de zuidkant van de Tjalleberter Petten, was ontstaan door turfwinning en vernoemd naar een veenbaas. Aanvankelijk was er niet eens een toegangsweg. De Thialfweg werd pas na een paar jaar aangelegd. De eerste wedstrijd kon worden verreden op 7-2-1895. In 1910 wordt het Thialf terrein gebruikt voor (een van) de eerste vluchten boven Nederlands grondgebied.

Begin jaren ’60 wordt geprobeerd om een “Noordnederlandse kunstijsbaan” te realiseren. Thialf ziet zijn kans schoon. De kunstijsbaan komt in Heerenveen, krijgt de naam Thialf, en de ijsclub krijgt het recht om in de toekomst de internationale wedstrijden te organiseren. Als tegenprestatie wordt de natuurijsbaan verkocht en wordt de opbrengst gebruikt voor de nieuwe kunstijsbaan, die in 1967 wordt geopend.

NK 1933, 1946, 1955





Leeuwarden – ijsbaan ijsclub Bleekerstraat: 1887 – 1966

In 1886 werd besloten door De IJsclub om de oude locatie in de Prinsentuin te verlaten en te verhuizen naar een baan die sneller zou dichtvriezen. Er werd een terrein gekocht van ruim 250m x 110m aan de noordkant van de Bleekerstraat.

Ter gelegenheid van het 50 jarig jubileum werd een driedaags ijsfeest georganiseerd met op dinsdag 8 januari 1901 een wedstrijd voor amateurs om het kampioenschap van Nederland. Dit zou het eerste NK worden op basis van een klassement, en bovendien op metrische afstanden.

In 1966 werd nog een kortebaankampioenschap voor vrouwen verreden, de laatste wedstrijd op deze baan. De gemeente heeft het terrein nodig voor stadsuitbreiding.

NK 1901, 1912





Noordlaren – baan van ijsclub De Hondsrug: feb 1998 – (nog in gebruik)

In 1977 is een 333m skate/schaats combibaan aangelegd achter basisschool De Rieshoek, waarop in februari 1998 voor het eerst geschaatst kan worden. Op 9 december 2002 vond hier de eerste marathon op natuurijs plaats. Een prestatie die op 29-11-2010, 31-1-2012 en 15-1-2013 werd herhaald.





Paterswolde – Paterswoldse meer: 1891- 1893

De Groningse ijsclub YVG kreeg het NK van 1892/93 toegewezen. Omdat de tot dan toe gebruikte ijsbaan ( vanaf 1883 was dat op een aangekocht perceel bij het Hoornsediep/Noord-Willemsvaart, een ondergelopen grasland van 1.63 ha) te klein was om een langebaan wedstrijd te organiseren, werd gezocht naar een andere locatie. Er werd gekozen voor het Paterswoldse meer. Er werd een baan uitgezet van 800m aan de zoom van de Kluivenseboch, aan de kant van Groningen. Je kunt dus vraagtekens zetten bij de plaatsaanduiding “Paterswolde”.

Er wordt die dag een wedstrijd voor beroepsrijders gereden, een internationale wedstrijd over 5000m en een nationale wedstrijd om het Meesterschap van Nederland. In deze wedstrijd reed Jaap Eden een wereldrecord op de 1500m.

NK 1893





Rotterdam – Kralingse Plas: 1879 -1992

Iedere winter liet men een stuk weiland aan de rand van de Kralingse plas onder water lopen zodat hier geschaatst kon worden. In 1904 werd naast de ijsbaan een aantal tennisbanen aangelegd door de club, zodat deze verhuurd konden worden.

In 1992 moet de club door financiële problemen zijn terrein verkopen. Vanaf dat moment kan er niet meer worden geschaatst.

Het is overigens bijzonder dat in het jubileumboek van de ijsclub Kralingen (derde kwart eeuw) wordt gesproken over het NK 947 als het eerste NK bij ons verreden.

NK 1895, 1947





Scheemda

NK junioren 1963





Slikkerveer –uiterwaarden van de Lek: 1887

Op de uiterwaarden van de lek, nabij Slikkerveer werd in 1887 voor het eerst in de geschiedenis gestreden om het schaatskampioenschap van Nederland. Het betrof een hoefijzervormige baan van 1609 meter, 1 mijl. Het is, voor zover bekend, de enige wedstrijd die hier ooit is gereden.

NK 1887





Veendam – natuurijsbaan aan de Prommenade: 1907 – omstreeks 1923

In 1907 werd in Veendam de Maatschappij tot Exploitatie van Feest, Sport en tentoonstellingsterreinen opgericht. Dit omdat bij de viering van het 250 jarig bestaan van de stad was gebleken dat een dergelijk terrein niet beschikbaar was in Veendam. In 1908 werd begonnen met de aanleg van het terrein, waarbij ook een ijsbaan was inbegrepen waarop langebaanwedstrijden mogelijk waren. Het terrein lag ten zuiden van de Veenlusttuin ( tegenwoordig de Prommenade) en tussen de Beneden Westdiep en de beneden Oostdiep in. Na een aantal jaren moest echter een deel van het terrein worden opgegeven voor woningbouw. Dat betekende dat er geen langebaanwedstrijden meer mogelijk waren. Kortebaan wedstrijden behoorden echter nog steeds tot de mogelijkheden. Dat gebeurde tot in de jaren ’60. Toen viel ook het doek voor de rest van het terrein ten prooi aan de vooruitgang. Een parkeerterrein en een winkelcentrum werden hier gebouwd.

NK 1917





Veenoord- ijsbaan Veenoord/Nieuw Amsterdam: 1986 - (nog in gebruik)

In 1986 was Veenoord voor het eerst het toneel van de eerste marathon op natuurijs. Dat zou daarna nog 15 x gebeuren. Sinds 2002 lukt dit steeds moeizamer, door slijtage van de ondergrond (sintels) en door de concurrentie van de nieuw aangelegde baan in Noordlaren en later Haaksbergen. In 2016 heeft de gemeente te kennen gegeven dat er geen geld beschikbaar is voor modernisering van de baan. Ook verhuizen lijkt geen optie.





Zutphen – baan Z.IJ.V: 1913- (nog in gebruik)

De vijver in het Coenenspark, waar de ijsvereniging ZIJV al sinds de oprichting in 1879 haar baan had, moest wijken voor de aanleg van het bedrijventerrein De Mars. Dat betekende dat ZIJV op zoek moest naar een nieuwe plaats voor haar ijsbaan. In 1913 wordt een terrein gevonden waarop ZYV zijn wedstrijden kan organiseren, een kunstbaan aan de Nieuwe Wandelweg. Deze wordt in 1932 uitgebreid en de ingang wordt verplaatst van de Leeuweriklaan naar de Nieuwe Wandelweg.

Het terrein is groot genoeg voor een 400 meterbaan en ligt nog steeds op dezelfde locatie als in 1913

NK 1942, 1951, 1955(d), 1956(d)





Zwolle – natuurijsbaan Weezenlanden: 1890 – 1963

Op een stuk buitendijkse grond tussen het Almelose kanaal en de stadsgracht had de ijsclub Zwolle haar terrein, met een prachtig markant theehuis. Hier vond in 1894 het WK voor profs plaats en in de jaren 1914, 1919 en 1954 werd het Nederlands kampioenschap hier verreden. Door stadsuitbreiding verdween deze baan. Op deze plek werd een politiebureau en een rechtbank gebouwd. Een verhuizing van de ijsbaan naar een andere locatie in het park de Wezenlanden was wel gepland maar ging uiteindelijk niet door.

NK 1914, 1919 en 1954, 1894 WK profs

Bronvermelding
Deze informatie is bijeengebracht door Martin van der Bij, begunstiger (lid) verzamelkring De Poolster.

Meld nieuws